Choroba zwyrodnieniowa stawów – ChZS (łac. arthrosis deformans, osteoarthrosis, osteoarthritis), czyli osteoartroza, jest najczęstszą chorobą stawów, charakteryzującą się zniszczeniem chrząstki stawowej oraz podchrzęstnej warstwy kości, której następstwem jest przewlekły ból, niepełnosprawność i kalectwo. Destrukcja chrząstki współistnieje z cechami procesu naprawczego w warstwie podchrzęstnej, w wyniku którego dochodzi do zwiększenia masy kostnej oraz tworzenia wyrośli kostnych na granicy chrzęstno - kostnej tzw. osteofitów. 

Osteoartroza jest chorobą przewlekłą o charakterze postępującym. Najczęściej objęte procesem chorobowym są stawy kolanowe, biodrowe, kręgosłupa (głównie w odcinku szyjnym i lędźwiowym), drobne stawy rąk i staw podstawny palucha. Częstość występowania ChZS w populacji zwiększa się z wiekiem. Można ją rozpoznać u ponad 50% osób po 40. roku życia, a u 10-20% z nich powoduje ona istotne ograniczenie sprawności.

Pierwsze objawy pojawiają się z reguły pomiędzy 40. a 60. rokiem życia. Mogą dotyczyć jednego, kilku lub (rzadziej) wielu stawów. Na początku objawy występują wyłącznie podczas ruchu, później mogą się pojawiać również w spoczynku i w nocy.

Typowe objawy osteoartrozy:

• ból pojawiający się zazwyczaj w stawie w momencie ruchu i ustępujący w spoczynku;
• sztywność stawów (czyli tzw. sztywność poranna ustępująca w ciągu kilku minut od przebudzenia);
• ograniczenie ruchomości (czyli niemożność rozprostowania czy zgięcia w pełni stawu);
• tkliwość stawu (bolesność uciskową stawu);
• trzeszczenia stawów;
• zniekształcenie i poszerzenie obrysów stawów – wynika ze zmiany osi ustawienia stawu, powstawania wyrośli kostnych (osteofitów), wysięku (płynu wytwarzanego przez organizm w stanach zapalnych)

Jeśli wystąpią objawy choroby zwyrodnieniowej, należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu (lekarza rodzinnego), który może skierować pacjenta do lekarza ortopedy lub reumatologa. Odpowiednio wczesne rozpoznanie i leczenie odgrywa kluczową rolę w uniknięciu niesprawności. Lekarz ustala rozpoznanie na podstawie objawów i charakterystycznych zmian widocznych na zdjęciach radiologicznych (badania RTG) – typowe nieprawidłowości to zwężenie szpary stawowej, torbiele zwyrodnieniowe (geody), zagęszczenie kości położonej bezpośrednio pod chrząstką i wyrośla kostne (osteofity). Brak zmian radiologicznych nie wyklucza jednak choroby. Czasem przydatne są inne badania takie jak USG stawów, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. Badania laboratoryjne wykonuje się w przypadku podejrzenia innej choroby reumatologicznej oraz w celu określenia bezpieczeństwa stosowanych leków. W razie wystąpienia płynu w stawie lekarz może wykonać punkcję stawu i badanie płynu stawowego.

Całkowite wyleczenie choroby zwyrodnieniowej jest obecnie niemożliwe. Celem leczenia jest złagodzenie lub zniwelowanie dolegliwości i utrzymanie aktywnego trybu życia. Odpowiednie postępowanie często pozwala zapobiec niesprawności – kluczowa jest tu rehabilitacja i utrzymanie dobrej kondycji fizycznej. Optymalne leczenie ChZS wymaga połączenia metod niefarmakologicznych, farmakologicznych, a w razie konieczności również chirurgicznych.

Leczenie niefarmakologiczne:

• utrzymanie prawidłowej masy ciała
• ćwiczenia fizyczne
• rehabilitacja – kinezyterapia, fizykoterapia
• odciążanie stawu (stosowanie przyrządów pomocniczych)
• krioterapia (okłady z lodu)
• powierzchowne stosowanie ciepła
• edukacja

Leczenie farmakologiczne:

Do najczęściej stosowanych leków należą: paracetamol, niesteroidowe leki przeciwzapalne (tzw. NLPZ - podawane doustnie, domięśniowo lub miejscowo-zewnętrznie na skórę) i opioidy. W niektórych przypadkach skuteczne mogą się okazać leki „poprawiające jakość chrząstki”, takie jak siarczan glukozaminy i siarczan chondroityny. W przypadku znacznego nasilenia objawów lekarz może zaproponować punkcję stawu oraz podanie leku bezpośrednio do jego wnętrza (zależnie od sytuacji steroidu lub kwasu hialuronowego) – takie podanie leku może znacznie zmniejszyć objawy choroby zwyrodnieniowej na dłuższy czas.

Leczenie chirurgiczne:

Zastosowanie leczenia chirurgicznego rozważa się w przypadku zaawansowanej choroby zwyrodnieniowej. W przypadku kolana lub biodra najczęściej zastępuje się chory staw sztuczną protezą (tzw. endoprotezoplastyka, aloplastyka stawu), rzadziej wykonuje usunięcie rzepki lub części kości, artrodezę (usztywnienie stawu). W mniej zaawansowanej chorobie zwyrodnieniowej (głównie stawu kolanowego) wykonuje się różne zabiegi artroskopowe, które pozwalają na naprawę uszkodzonych struktur.

http://www.artresan.pl/choroba-zwyrodniewowa-stawow.html (wersja z dnia 16.07.2015)

http://reumatologia.mp.pl/choroby/65000,choroba-zwyrodnieniowa-stawow (wersja z dnia 16.07.2015)

https://pl.wikipedia.org/wiki/Choroba_zwyrodnieniowa_staw%C3%B3w (wersja z dnia 16.07.2015)

http://www.sanofi.pl/l/pl/pl/layout.jsp?cnt=3D9669BF-930D-4ACE-904A-9FBEAA2DA685 (wersja z dnia 16.07.2015)

http://web.archive.org/web/20080920204320/http://www.bil.org.pl/primum_non_nocere/2004/200401/s5.pdf (wersja z dnia 16.07.2015)